بستر پیدایش و اعلان موجودیت 
حماس که مخفف "حرکة المقاومة الاسلامیة " است، پس از یک هفته وقوع قیام ملت فلسطین (انتفاضه) از سوی اخوان‌المسلمین در سرزمین فلسطین اعلام گردید. سوابق اخوان‌المسلمین در سرزمین اشغالی بر حسب تحولات سیاسی- اجتماعی و نظامی به چهار مرحله تاریخی خلاصه می‌‏گردد: 
1.دوران رستاخیز و آشکار شدن یک گروه مذهبی - سیاسی در کشور مصر، و سپس در دهه 1930 برای اولین بار در مناطق نوار غزه فلسطین بعنوان اخوان المسلمین اعلام موجودیت کرد. 
2.در دهه 1950 با روی کار آمدن ناصر در مصر از مبارزات سیاسی و نظامی اخوان کاسته شد بطوریکه فعالیتهای آشکار سیاسی آنان جنبه زیرزمینی به خود گرفت. در این مقطع یاسر عرفات، ابوایاد، و ابوجهاد از اخوان جدا شدند و سازمان فتح را براه انداختند. 
3.با مطرح شدن فتح و پیدایش احزاب دیگر در دهه 1960 به همراه آغاز مبارزات سیاسی و نظامی آنان علیه اسرائیل، اخوان‌المسلمین فعالیتهایش متوقف شد. در اواخر دهه 1970 پیروزی انقلاب اسلامی ایران تأثیر بسزائی در درون تشکیلات اخوان به لحاظ فکری و سیاسی بر جای گذاشت. چنین تحولی منجر به پیدایش سازمان جهاد اسلامی فلسطین گردید. 
4.با بروز انتفاضه در اواخر دهه 80-1987 اخوان‌المسلمین با موج مبارزاتی ملت فلسطین مواجه گردید، که اگر اخوان همسو با انتفاضه نمی‌‏گردید، دیگر رقبای وی عرصه سیاسی - اجتماعی و نظامی فلسطین را بخود اختصاص می‌‏داد. از اینرو با توجه به شرایط قیام ملت فلسطین، اخوان‌المسلمین رسماً حماس را اعلام نمود حماس خود دو ماه بعد از آغاز انتفاضه در آن شرکت جست. 

ساختار تشکیلاتی 
به رغم دشواری ارائه تصویر کامل و دقیق از ساختار تشکیلاتی جریان اسلامی در سرزمین اشغالی، چه بعلت پنهان‌کاری موجود پیرامون فعالیت برخی از اعضای آن، و چه به خاطر شرایط اشغال، آنچه شایان توجه می‌‏باشد این است که حرکت‌ها بیشتر شیوه فعالیت سیاسی در کنار تبلیغ را به عنوان ابزاری برای گسترش اندیشه‌‏های خود دنبال می‌‏کند. 

موضع حماس در مقابل اسرائیل 
شهید شیخ احمد یاسین رهبر جنبش حماس مصاحبه با روزنامه "النهار " 30/4/1989 در پاسخ به این پرسش که: ایا اسرائیل را به رسمیت خواهید شناخت؟ گفت: اگر اسرائیل را به رسمیت بشناسیم، مسئله پایان یافته تلقی خواهد شد، و در ان صورت دیگر حقی در فلسطین برایمان باقی نمی‌‏ماند.شیخ یاسین معتقد بود که مشکل فلسطین را با روشهای سیاسی نمی‌‏توان حل و فصل کرد.

بررسی وضعیت فعلی 
حماس در دوران اخوان‌المسلمین رشد یافته و تکون پیدا نموده. چهارچوبه تشکیلات، اهداف و استراتژی جنگ در مقابل اسرائیل و سایر بحث‌های یک سازمان را باید در ساختار نظام سازمانی اخوان‌المسلمین جستجو کرد. اما حماس از لحاظ موقعیت و پرستیژ سیاسی و نظامی در میان فلسطینیان، دومین قدرت شمرده می‌‏شود. 

نقد و نتیجه
حماس نمود ظاهری اخوان‌المسلمین در سرزمینهای اشغالی شمرده می‌‏شود؛ بر پایه همین برداشت، توقعات مردم مسلمان از حماس بیشتر از احزاب دیگری است که با ماهیت ناسیونالیستی و مارکسیستی عمل می‌‏کنند. این ذهنیت بگونه‌‏ای است که هر نوع حرکت آن در مقابل دشمن و احزاب فلسطینی مقبولیت یا منفوریت وی را در پی دارد. به سازش کشاندن، رو در رویی با احزاب دیگر، انشعاب، جذب به ساف و غیره چالشهای عمده‌‏ای است که فراروی حماس وجود دارد. که همت و زیرکی آن را می‌‏طلبد. 

منبع اصلی خبرگزاری فارس به نقل از بانک مقالات جهان اسلام